We stoppen er mee

Dit blog gaat niet verder in het Nederlands (heel veel werk en erg weinig lezers) maar we gaan wel gewoon door in het Engels:

http://abarim-publications.blogspot.com

De top tien Hebreeuwse woorden voor liefde

Liefde, zoals alle dichters zullen beamen, is een moeilijk iets.


Dit is voornamelijk zo omdat de moderne mens de liefde als een gevoel ziet, en gevoelens alle kanten op kunne vliegen, van eeuwig warm tot steenkoud het volgende moment.

De discussie over de aard van liefde is belangrijk voor theofielen omdat God liefde is (1 Johannes 4:8) en discussies over de aard van liefde zijn daarom ook discussies over de aard van God.

Is God een gevoel? Geeft God je vlinders in je buik? Wij van Abarim Publications denken van niet...

De Hebreeën vonden dat het hart boven alles "arglistig" is (Jeremia 17:9)  en schijnen liefde gezien te hebben als een handeling ongeacht emoties. Dat wil niet zeggen dat de Hebreeën niet dezelfde gevoelens hadden als wij waneer we liefhebben, verliefd worden or de liefde bedrijven, maar het wil wel zeggen dat als je het woord "liefde" in de Bijbel tegenkomt, je waarschijnlijk het verkeerde woord onder ogen hebt.

Het is alom bekend dat het Grieks verschillende woorden heeft voor liefde maar het Hebreeuws, zoals gebruikelijk, ligt zwaar voor op het Grieks. Hier zijn onze (ongeveer) tien favoriete Hebreeuwse woorden voor liefde (en volg de linken naar de bijbehorende -- Engelstalige -- artikelen in onze online woordenboeken).

אהב

Het werkwoord אהב ('aheb) wordt doorgaans vertaald met houden van of liefhebben, maar de nadruk van dit werkwoord ligt op verbonden zijn of aangetrokken worden, en dat in de mechanische zin van het woord (als een magneet en een spijker).


Ons woord wordt gebruikt om de verbondenheid van een ouder naar een kind te beschrijven, maar nooit van het kind naar de ouder (zoals elke ouder weet houden ouders kinderen in de gaten maar kinderen niet de ouders).

Dit soort magnetische aantrekking kan natuurlijk ook voorkomen tussen een man en een vrouw, maar ditzelfde werkwoord wordt ook gebruikt om uit te leggen hoe een man er bij komt om iemand te verkrachten (Genesis 34:3, 2 Samuel 13:1).

De logische antithese van ons woord is het werkwoord שנא (sane'), dat haten betekent. Maar, frapant, dit werkwoord is identiek aan het werkwoord dat slapen betekent. Slapen wordt in de Bijbel vaak gebruikt in de zin van geen aandacht hebben of afstandelijk zijn (Mattheus 26:40), en dat suggereert dat ons werkwoord אהב ('aheb)  voornamelijk te doen heeft met aandacht hebben of intiem zijn.


חסד

Het werkwoord חסד (hasad) is er de reden van dat we in de Bijbel merkwaardige woorden zoals "goedertierenheid" tegenkomen.

Blijkbaar is dit woord ooit begonnen als term waarmee een soort economische en emotionele loyaliteit onder vrienden en family werd uitgedrukt, maar is toen in advokatenjargon opgenomen als een werkwoord dat het maken en onderhouden van een formeel contract beschrijft.

Maar waar in onze moderne wereld het woord contract doet denken aan het houden van wetten en regels, en gevangenisstraf voor overtreders, heeft het Hebreeuwse woord חסד (hasad) voornamelijk te maken met menselijk fatsoen en alliantie.

רחם


Het werkwoord רחם (raham) drukt een soort van toegewijde liefde uit: een éénrichtingsverkeer van hulp- of aandachtverlening.

Dit woord wordt vaak gebruikt om de toewijding van een ouder naar een kind te beschrijven en dientengevolge ook dat van God naar de mens toe.



ידע

Het werkwoord ידע (yada') betekent weten of kennen maar het wordt ook gebruikt in de zin van de liefde bedrijven. Vandaar dat de Statenvertaling vertelt dat Adam zijn vrouw (be)kende, waarop zij zwanger werd (Genesis 4:1).

Dit wordt vaak uitgelegd door te sugereren dat een man niet weet hoe een vrouw eruit ziet tot aan de huwelijksnacht, maar dat is preutse nonsense. Isaäk en Rebekka waren publiekelijk "lol aan het maken" (het gebruikte werkwoord is צחק, shahaq) en wat dat precies inhoudt is niet duidelijk maar Abimelech kon eruit opmaken dat ze getrouwd moesten zijn geweest (Genesis 26:8-9).

Bernini's de Extase van Theresia

In een veehoudende samenleving, waar dieren vrijuit kunnen paren en sexuele "revoluties" nog niet hebben plaats gevonden, is iedereen zonder reserveringen bekend met de sexuele kant van het leven. Het blijkt zelfs dat onze voorouders in de gaten hadden dat aanbidding en sexuele extase door dezelfde hersengebieden worden verwerkt.

In andere woorden: het maakt voor ons brein niet uit of we de liefde bedrijven met onze echtgenoot of met God.

Via copulatie wordt leven doorgegeven aan de volgende generatie en veel commentatoren hebben opgemerkt dat copulatie daarom een ultiem heilige daad is.

Het is onderdeel van een ondeelbaar pakket dat ook

It's part of a indivisible package that also contains a lifelong commitment to spouse and offspring, and it's no literary mystery why in the Bible the relationship of God and man is so often metaphorized as a marriage.

Since a marriage is consummated when the husband inserts his member into the woman's facilities, the appearing of the "כבד (kabed) of the Lord" into the tabernacle is laden with sexual phraseology.

דוד
The derivatives of the verb דוד (dawad, hence the name David) are commonly translated with 'beloved'. But most fundamentally these words probably have to do with a slow, caressing movement or else the act of containing something precious.

Our verb seems etymologically akin the verb ידד (yadad), which also means to love, and which in turn appears to be kindred to the word דד (dad), meaning nipple or breast.

This latter word clearly expresses the whole spectrum of the verb  דוד (dawad) as one's ample breasts can be both a target to a calid husband, and the body part that contains nutrients for a baby.

יד
Here at Abarim Publications we roguishly surmise that the verb ידד (yadad) may just as much have reminded a Hebrew audience of the word דד (dad), meaning nipple as of the word יד (yad), meaning hand.


Obviously, the hand would be instrumental to the male contribution to afore insinuated fondling, is expected to move with tenderness and is evenly amply equipped to contain something.

It should be noted that where in English similarities like this have no real value, in Hebrew they are among the most fundamental principles of ancient information technology.



ידה
The best part of all this is that the verb that describes the act of throwing hands in the air out of a celebration of joy is ידה (yada), which is commonly translated with to praise.

This verb in turn lies at the base of the name Judah, and thus the ethnonym Jew.

Ergo: the Jews are not only the Praisers, they are also the Ecstatic Lovers, as well as the Breast with which God fed humanity in its infancy (Genesis 12:3, Hebrews 5:12-15, 1 Peter 2:2).

Hoe historisch zijn de evangeliën nu eigenlijk?

Zo zag de wereld er niet uit in de tijd van Jezus.

In tegenstelling tot de populaire wijsheid is imperiaal Christendom (dat is het Christendom zoals we het tegenwoordig meestal kennen) niet begonnen met Jezus en ook niet met Paulus, maar met de Romeinse keizer Constantijn in de vierde eeuw na Christus. De eerste drie eeuwen van haar bestaan was de Jezus-beweging een puur  Joodse  sekte, die de toelatingsdrempel zo laag had laten zakken (bijvoorbeeld door van besnijdenis af te zien) dat niet-Joodse mensen gemakkelijk konden aansluiten. En dat deden ze dan ook in rijen dik, want al was de originele Jezus-beweging illegaal, het was ook reuze aantrekkelijk.

Wij van Abarim Publications denken dat de Jezus-beweging het meest waarschijnlijk inderdaad is begonnen met een historisch figuur van Joodse komaf, maar het literaire genre dat zich, veertig jaar na zijn dood, met zijn biografie bezig is gaan houden, lijkt voornamelijk een commentaar te hebben willen geven op de pakweg twee eeuwen voorafgaand op pakweg het jaar 80 AD.

De vroegste schrijvers (Markus, Paulus, en vast een heleboel waar we nog nooit van gehoord hebben) konden niet simpelweg verkondigen dat de Romeinen maar een stelletje boeven waren, en waarom, want dan zouden de Romeinen ze heel rap geëxecuteerd hebben. In plaats daarvan vermomden ze hun controversiële observaties als De Avonturen van Jezus. Neem bijvoorbeeld het verhaal van de bezeten man die Legioen heette. Dat ligt er toch tamelijk dik bovenop.

Zo zag de wereld er wel uit in de tijd van Jezus.

Tegen de tijd dat het Nieuwe Testament geschreven werd (zo tussen 50 en 100 AD), zagen eventuele Romeinse inspecteurs die werken als onnozel gejammer over een of andere volksheld die was opgehangen door hun Romeinse voorgangers, tezamen met tienduizenden andere dwarsliggers die publiekelijk waren doodgemarteld om de overlevenden in het gareel te terroriseren. Maar voor de originele doelgroep van deze evangeliën en brieven waren de thema's heel anders.

Een Romeinse officier zal niet meer dan gegiecheld hebben over de absurde fictie dat een Romeinse gouverneur een veroordeelde terrorist genaamd Barabbas zou hebben laten lopen, maar voor het Joodse publiek ging dit verhaal helemaal niet over een veroordeelde terrorist. Idem dito leek een pleidooi van Paulus over een gevluchte slaaf genaamd Onesimus te gaan, maar voor de echte Philemon was de echte Onesimus gegarandeerd heel iemand anders.

Jezus was een Jood maar de Jezus beweging was niet zomaar een voortzetting van Joods denken. Vanwege de campagnes van Alexander de Grote begon na de tijd van de laatste Joodse profeten het Judaïsme geïnfiltreerd te raken met Grieks mythologisch materiaal en manieren van denken. Tegen de tijd van Jezus was Galilea niet meer Joods maar Grieks-Joods. Toen de Romeinen Judea veroverden (in 63 BC), zetten ze de Joodse koning en de zittende hogepriester af en installeerden ze een politieke elite die naadloos mee lag met hun Romeinse visies. Dat maakte van Galilea een Grieks-Joodse hybride op het gebied van cultuur en een Romeins-Joodse hybride op het gebied van de politiek.

Al die verschillende vormen van invasie lieten weinig over van de oude Joodse gang van zake en daar begonnen bepaalde figuren flink van te balen. Er ontstond een beweging die terug wilde naar de overgeleverde Hebreeuwse theologie, en daar hoorde de terugkeer van een Joodse koning bij. Die Joodse koning stond te boek als "gezalfde" (in plaats van de meer moderne term "gekroonde") en dat woord is messias in het Hebreeuws en christus in het Grieks.

De belegering van Masada
betekende het eind van de Sicarii

Jezus schijnt weinig van doen gehad te willen hebben met die nationalistische figuren (zie Johannes 6:15) en hun beweging viel uiteen in een spectrum van divergerende sentimenten.

De zogenaamde Zeloten waren militante bruten en een aftakking daarvan waren de Sicarii, ninja-achtige moordenaars die anoniem toesloegen en niets anders bereikten dan de bloedige vergelding van de Romeinen op de onschuldige bevolking. De auteurs het evangelische genre schijnen deze twee bewegingen te hebben samengevat in twee discipelen van Jezus, namelijk Simon de Zeloot en Judas Iskariot.

Dan waren er nog de Essenen die het probleem oplosten door zich totaal af te zonderen van de samenleving en rechtvaardigheid te prediken aan wie maar horen wilden -- het literaire karakter van Johannes de Doper doet duidelijk aan deze beweging denken, en, zoals het verhaal vertelt, werd deze beweging onthoofd door de Romeins-Joodse regering (Markus 6:17) maar respectvol overtroffen in deugd en effect door de Jezus beweging (Mattheus 11:11).

Maar in de tussentijd ondergingen de Romeinen ook de ene aanval na de andere, beide van buitenaf en van binnenuit. Omstreeks dezelfde tijd dat Jezus "werd geboren" in Judea ging een federatie van Germaanse stammen drie hele Romeinse legioenen te lijf in het Teutoburgerwoud en lieten er niets van over.

In datzelfde jaar stonden de Illyriërs (in modern Bosnië) op tegen de Romeinen en hielden het Romeinse leger voor drie vreselijke jaren onder zware druk.

De Slag bij het Teutoburgerwoud betekende
het eind van de Romeinse legioenen 
XVII, XVIII en XIX

De Germanen kwamen er weg mee maar de Illyriërs werden volledig vernietigd. In datzelfde jaar werd Judea gebombardeerd tot Romeinse provincie, en terwijl sommige enthousiastelingen spraken van een gewapende opstand naar Illyrisch model zagen de meeste anderen meer heil in een respectvolle dialoog met de overheersers.

"Klop en de deur zal openen", zei Jezus en daarmee refereerde hij bijna zeker aan de grote deuren van de tempel van Janus Quirinus in Rome. Als een periode van vrede aanbrak werden die deuren met grote imperiale fanfare gesloten. Maar als er oorlog uitbrak werden ze geopend en stroomde de ene gruwel na de andere uit over de landen.

Maar de zwaarste aanvallen tegen Rome kwamen van binnenuit. Toen Julius Caesar zichzelf uitriep tot Dictator Voor Het Leven (ongeveer een halve eeuw voor de geboorte van Jezus), groepeerden een paar dozijn senatoren zich onder de noemer van de Bevrijders (Liberatores, namelijk Rome van tirannie).

En op een goede dag in maart vermoordden deze Bevrijders onze Julius, in de ijdele hoop dat dit de Republiek zou doen herleven. Helaas voor hen, het enige dat herleefde was de wraak van Octavianus, die met zijn leger het leger van de Bevrijders te lijf ging en uiteindelijk versloeg in de Slag bij Philippi.

Octavianus, vervolgens, verklaarde (1) dat hij niet zomaar een verre achterneef van Julius was maar diens (geadopteerde) zoon (dat bleek ook in Julius' testament te staan), (2) dat de Romeinse Republiek voor goed om zeep was, (3) dat Rome niettemin wederom op kon staan, maar alleen als goddelijk Keizerrijk, (4) waar hij dan de eerste goddelijke Keizer van zou zijn, onder de titel Koning der Koningen, en Heer der Heren, (5) hetgeen betekende dat hij de Redder der Wereld was, (6) hetgeen betekende dat Julius wel goddelijk moest zijn geweest, (7) hetgeen betekende dat Octavianus de Zoon van God was.

De deuren van de Tempel van Quirinus
Mattheus 7:6-8

En deze logica verniste hij door zichzelf te hernoemen als Augustus, van het Latijnse werkwoord augeo, dat vermeerderen, vergroten of verhogen betekent, en het afgeleide zelfstandige naamwoord augustus, dat majestueuze of magnifiek betekent.

De Bevrijders hadden in het militaire stof gebeten, precies zoals de Illyriërs zouden doen drie decennia later, en werden het spreekwoordelijke voorbeeld van hoe je het niet moest doen. Maar de interne Romeinse bevrijdingsbeweging bleef wel degelijk bestaan. Met name één bepaald inheems Italiaans volk vond dat het een appeltje te schillen had met hun dominante Latijnse buren, wiens kleine dorpje Rome nu zo glorieus de hele wereld had veroverd. Deze boze buren waren de Samnieten, en al hadden zij de Romeinen langer bestreden dan elk ander buurvolk, moesten ook zij zich uiteindelijk knarsetandend overgeven.

Eén specifieke Samnietische family waren de Pontii. In de vierde eeuw voor Christus had commandant Gaius Pontius de Romeinen een poot uitgedraaid in de Slag bij de Caudijnse Passen. Vroeg in de laatste eeuw voor Christus had "Verdediger van het Plebs (lagere klasse)" en militaire commandant Pontius Telesinus tegen de Romeinse generaal Sulla gevochten, en Sulla's tirannieke huishouden was de voornaamste reden dat de Republiek onstabiel zou worden en uiteindelijk zou ophouden te bestaan.

Enige decennia later lag een "Tribune van het Plebs" genaamd Lucius Pontius Aquila zo dwars dat Julius Caesar zijn naam begon te gebruiken als scheldwoord. Maar Pontius Aquila deed meer dan alleen maar dwarsliggen. Hij sloot zich aan bij de Bevrijders en werd één van de moordenaars van Caesar. Tegen de tijd van Jezus had de naam Pontius net zo'n regicidale klank als de namen Oswald en Gerards in de onze.

De denarius van de Bevrijders waarop staat afgebeeld een pileus, een "vrijheidsmuts", het symbool van een bevrijde slaaf. Zo'n bevrijde slaaf heette dan ook een pilleatus, en dat woord is waarschijnlijk de bron van de naam Pilatus.

Toen Jezus halverwege zijn twintiger jaren was, stapte een parmantige Pontius Pilatus vanaf het Romeinse toneel der Samnietische Bevrijders aan land in Judea, en bleef voor een ongebruikelijk lange tien jaar hangen. We hebben twee bronnen van informatie over Pontius Pilatus, Romeinse en Joodse. Decennia na hij was afgezet spraken Romeinse geschiedschrijvers nog kwaad van Pilatus, en dat is opmerkelijk want van veel Romeinse officieren met vergelijkbare functies weten we niet eens de naam, laat staan dat ze uitgebreid beschreven werden, laat staan tientallen jaren na dato. De auteurs van de evangeliën, echter, waren uitzonderlijk positief over Pilatus.

Het Judea waarin Jezus werd geboren, waar hij preekte, en waar hij werd aangeklaagd, geëxecuteerd en herdacht, was niet zomaar een platteland  met af en toe een paar gehoorzame boeren, maar een land waar de meest intieme menselijke beschouwingen werden uitgedrukt in de meest krachtige sociale bewegingen. Er waren geen twee duidelijke fronten, geen duidelijke goeien en slechten, maar twee versplinterde en naar elkaar toegedraaide spiegels. Spanningen laaiden op als gebundelde slangen en gedeelde verontwaardiging zorgde voor brosse allianties tussen de meest onwaarschijnlijke partijen.

En in het diepste hart hiervan vond een gecastreerde Samnietische Bevrijder een dapper genie die weigerde te vechten. Pilatus verklaarde Jezus onschuldig want de Samnietische Bevrijder snapte heel goed de positie van de Joodse Bevrijder: om aan de Keizer te geven wat van de Keizer is, en op die manier de gevangenen te bevrijden (Lucas 4:19).

Vespasianus, bijganaamd de Ezeldrijver:
"De Keizer komt uit Galilea"

Drie decennia later brak de opstand uit. Keizer Nero, die tot dan Paulus onder zijn hoede had, stuurde generaal Vespasianus en diens zoon Titus om de orde te herstellen.

Snel na Nero's dood keerde Vespasianus terug naar Rome, in zijn nopjes door de legende dat de nieuwe wereldleider uit Galilea zou komen.

In tussentijd viel Titus Jeruzalem aan en verwoestte de Tempel. Zijn vader was bijgenaamd Mulio, en was Titus niet het Ezelsveulen, die de Heer nodig had?

Duizenden en nog eens duizenden Joden werden gekruisigd en de rest werd afgevoerd. Wat er over was van de stad werd tot verboden gebied verklaard. Het Judaïsme was beroofd van haar centrale Tempel en haar heilige stad en zonder haar hart zou ze onmogelijk kunnen blijven bestaan.

Wat het Judaïsme, en de onovertroffen wijsheid die het Judaïsme over de eeuwen heen had vergaard, redde werd uitgedrukt in het nieuwe genre van het evangelie van Jezus Christus, dat vertelde over een opgestane Tempel en een hemels koninkrijk.

Dus hoe historisch zijn de evangeliën nu eigenlijk? In de afgelopen paar decennia hebben archeologie en Schrift Theorie enorme hoeveelheden informatie naar boven weten te halen waarin, bij wijze van spreken, het deksel van een bepaald graf langzaam in oplost. De contouren van wat er allemaal onder ligt zijn nog steeds bijzonder vaag, maar wijzen onmiskenbaar op een literaire kundigheid die traditionele interpretaties van het Nieuwe Testament verre te boven gaat.

Hier en daar kunnen we alsof door een speldenprik naar de bulderende holte van de geschiedenis kijken, maar een eerlijk antwoord op onze vraag komt met een schaapachtig lachje en de kalme biecht: "we zouden het niet weten, maar héé, blijf vooral kijken."

Geen idee nog, maar blijf kijken

Zekerheid is een futiele deugd

Waarschijnlijk het meest desastreuze moment in de geschiedenis van de Bijbel was de verwoesting van de Tempel van YHWH in 70 AD. Die Tempel was al een paar keer eerder ingebroken, geplunderd en vernield, maar in het jaar 70 begreep iedereen dat deze keer de verwoesting totaal was, en geen mogelijkheid tot terugkeer open liet. Je kan zelfs zeggen dat de vroegste vorm van formeel Christendom in feite ontstond omdat klassiek Judaïsme probeerde om te gaan met het verlies van de Tempel.

Reliëf van de Boog van Titus in Rome, ter ere van de verwoesting van Jeruzalem in 70 AD.

Tot ongeveer de derde eeuw na Christus was Christendom niet duidelijk apart van het Judaïsme maar één van de vele vormen daarvan. Namelijk een vorm dat de verwoesting van de Tempel  zag als onderdeel van het grotere verlossingspatroon en als een gebeurtenis die moest worden geabsorbeerd in theologische modellen.

Het sterven en opstaan van Jezus van Nazareth had vier decennia vóór de verwoesting plaats gevonden, en toen Titus zijn legioen naar Jeruzalem marcheerde was Paulus al zeker een jaar of twintig een formidabel religieus en politiek boegbeeld geweest. Paulus was zelfs zo'n prominente meneer dat hij op het matje was geroepen bij minstens één Joodse koning en twee Romeinse gouverneurs, en uiteindelijk op transport is gezet om door de Caesar zelf te worden ondervraagd. Dat gebeurt je natuurlijk niet als je zo maar een willekeurige lastpost bent.

Lang vóór 70 AD lagen Paulus en zijn collega's al in het Romeinse vizier, en was de dialoog tussen Rome en de Joodse opstandelingen in volle gang. Maar toch refereert Paulus in geen enkel van zijn brieven aan de vier evangeliën die we hebben, en hij noemt ook erg weinig van de sleutelgebeurtenissen die de evangeliën domineren. Dat lijkt erop te wijzen dat het evangelie als literair genre pas vlak vóór de verwoesting van de Tempel ontstaan is, maar pas na de verwoesting goed op gang kwam (na de dood van Paulus). Dat zou kunnen verklaren waarom de verwoesting van de Tempel zo'n belangrijk thema is van de evangeliën maar niet van de brieven van Paulus.

Een poosje geleden kwam een goede vriend bij ons langs, en vertelde ons dat hij en zijn vrouw een huis hadden gekocht ergens ver weg. Ze gaan komend jaar met pensioen. We zaten op het balkon en keken uit over de wereld, en in de verte zagen we een klein groepje jongelui. Sommige van hen waren aan het voetballen en anderen stonden te praten en te gebaren en te duwen en te trekken.

"Oud zijn is heerlijk," merkte mijn vriend op en ik was het met hem eens (al ben ik technisch gezien nog maar half oud). Ik weet nog dat ik twintig was en de adolescentie had overleefd, compleet in de war over wie ik was en boos op de wereld, totdat ik één zekerheidje vond om me aan vast te houden (vraag me niet wat dat was; het doet niet ter zake).

Ik klampte me aan dat zekerheidje vast alsof het een eilandje was in een zee van chaos, en ik zette mijn hele hebben en houden in om nog zo'n zekerheidje te vinden. Ik ging iedereen te lijf die aan mijn zekerheidje twijfelde en drong het aan iedereen op die ik maar tegenkwam.


Ik vond mijn tweede zekerheidje, en plaatste die bovenop de eerste. Toen vond ik een derde, en een vierde, en zo bouwde ik de eerste toren van wat mijn Tempel van Zekerheid aan het worden was. Het was groots, gouden en onverwoestbaar. Ik werd benijd, bewonderd en alom geciteerd. En het viel allemaal uit elkaar.

Op een bepaalde zaterdagavond, heel wat jaren terug, stond ik buiten in de tuin en keek naar de sterren, warm van mijn overtuigingen, toen ik een "stem" hoorde.

De stem vroeg me één vraag en al klonk die vraag heel eenvoudig kon ik hem niet beantwoorden. Niet dat ik geen feitelijk antwoord kon ophoesten of een oplossing van een ingewikkeld wiskundig probleem kon samenstellen. Helemaal niet. Ik zag het antwoord heel duidelijk voor me: het was half-half.

Met een enorme lichamelijke schok kwam de realisatie dat mijn hele tempel op een fundatie stond die hem niet kon dragen. Ik leerde die zaterdagavond dat alle zekerheid een illusie is en dat mijn tempel een tempel was voor mij en niet voor God. Dientengevolge pleurde de hele handel in elkaar.

Ik kreeg een psychose waardoor ik wekenlang helemaal uit de roulatie raakte, en jaren later nog de kluts kwijt kon zijn. Het is een heel wonder dat ik in die tijd mijn verstand niet verloren ben of van een flatgebouw ben afgesprongen. Mijn brein moest door een reboot heen en moest worden gedefragmenteerd, gecentraliseerd en ontzekerd.

Ik verwachtte waanzin en dood aan de andere kant maar tot mijn grote verbazing gebeurde er iets anders. Ik zal de lezer niet lastig vallen met bloemrijke metaforen, want als de lezer geen ervaring heeft met de verwoesting van diens eigen tempel dat zal de lezer er toch niets van begrijpen. En zo wel, dan heb ik al genoeg gezegd.

Mijn vriend heeft van die rare ogen die niet beweging als hij je aankijkt en je helemaal zenuwachtig maken als je iets te verbergen hebt. Ze zijn (en hoe zal ik het zeggen?) "helemaal open". Het is het meest wonderlijke ding om in staat te zijn om in dat soort ogen te kijken en helemaal geen schaamte te voelen.

Verhalen vertellen op z'n Hebreeuws III: Er zij Contact

De Hebreeuwse manier van verhalen vertellen laat reusachtige hoeveelheden informatie samengevat worden in een relatief kleine hoeveelheid tekst. En, als romantisch voorgesteld door Carl Sagan in zijn roman Contact, als een lezer het principe -- dat is de basisstructuur waarvan alle andere structuren zijn afgeleid, zie Efeziërs 3:14-15 en vergelijk met Genesis 12:3 -- herkent, plus de relatie tussen de iteraties (de "primer"), dan kan het hele heelal worden gereconstrueerd.





In de Bijbel heet dat principe Dabar YHWH, of Woord van God (of Logos) en op de complexiteitsschaal komt dat principe natuurlijk vóór de gevolgen. Vandaar dat Johannes de Evangelist kon zeggen dat in den beginne was het Woord, en het Woord was bij God en was God, en dat door dit Woord alles begon te bestaan (Johannes 1:1-3). En Paulus schreef dat dit Woord het beeld is van de onzichtbare God, en dat Hij bestaat vóór alle dingen en dat in Hem alle dingen bij elkaar worden gehouden.

In tegenstelling tot de scheppingsmythen van aangrenzende culturen houdt het Hebreeuwse scheppingsverhaal vol dat de schepping om taal draait: God sprak en daar was. Het periodiek systeem laat zien dat de materiële wereld inderdaad uit een taal bestaat dat gebruik maakt van een twee-letterig alfabet (het proton en de neutron), waaruit alle "woorden" die de wereld opmaken bestaan (Mattheus 4:4).

De talen waarin het heelal is uitgedrukt

Toen DNA werd ontdekt bleek dat ook in een taal te zijn uitgedrukt, gebruik makend van het vier-letterig alfabet van de nucleotiden. En net als de boekrollen van de Thora bestond ook DNA uit een dubbele helix, in een nucleus, in het hart van een levende cel, en dat is overduidelijk vergelijkbaar met de Ark in de tabernakel in het hart van Israël.

Merk op hoe de Tien Geboden die Israël definieerden waren georganiseerd: op twee corresponderende tabletten waarvan de één regels gaf omtrent de vader (God) en de andere omtrent de moeder (de mensheid).





De geschiedenis van Jezus -- zijn opruiende boodschap, zijn drie-dagen dood, zijn opstanding en zijn transformatie van individu tot menselijk collectief -- volgt stap voor stap de procedure die een eicel doorloopt: De moeder's hormoon spiegel raakt in onbalans, en de eicel wordt aangewezen als boosdoener. Die wordt vervolgens uit de moederlijke economie gestoot en is daarmee net zo dood als elk ander geamputeerd lichaamsdeel zou zijn. Vervolgens komt de eicel in aanraking met de echtgenoot's ejaculaat (in het Grieks hetzelfde woord als de 'uitstorting' van de Heilige Geest) en komt daarmee weer tot leven. De dode eicel wordt levende zygote en keert terug in de economie van de moeder, maar nu is de cel niet meer zomaar een cel maar eerder een entiteit die essentieel gelijk is aan de moeder: een volk in een volk.







De zogenoemde "wederkomst van Jezus" komt overeen met de geboorte van deze nieuwe soort van mensheid, die dan natuurlijk niet meer in de moeder zal bestaan maar naast de moeder (Openbaring 21:24).

Deze verhalen waren nooit bedoeld om mensen religieus te maken. Ze zijn niet bedoeld om ons te leren hoe we ons moeten gedragen in de kerk (of tempel of moskee), maar behandelen de natuurlijke processen waarop de wereld draait. Deze verhalen voorspellen absoluut niet de overwinning van één bepaalde godsdienst, maar de onvermijdbare overwinning van de wetten der natuur en de onvermijdbare dingen die nog moeten en zullen gebeuren.

Het Lichaam van Christus bestaat vóór de Wederkomst in de wereld zoals een ongeboren baby bestaat in diens moeder.

Verhalen vertellen op z'n Hebreeuws II: Er was eens op een complexiteitsniveau

Wij moderne mensen hebben er een handje van om onze verhalen uit te lijnen langs de kalender of de klok. Dat is allemaal best, maar zelfs ons eigen geheugen werkt niet zo. Iets wat we een jaar geleden hebben meegemaakt kan verser in ons geheugen liggen dan iets wat gisteren is gepasseerd.

In onze moderne verhalen worden gebeurtenissen vastgeprikt op specifieke tijdstippen, en aangezien tijd uit talloze van die tijdstippen bestaat, zien we ook het verhaal van onze geschiedenis als een lange reeks aaneengeschakelde punten. Dit is niet zo efficiënt, en vanwege de diverse verbanden tussen diverse gebeurtenissen levert deze manier van verhalen vertellen een bibliotheek op die groter is dan onze geschiedenis.

De Hebreeuwse manier van verhalen vertellen werkt precies omgekeerd. De Hebreeuwse manier van verhalen vertellen koppelt gebeurtenissen aan niveaus van complexiteit.

Als een moderne verteller het heeft over een bergbeklimmer op weg naar de top, dan zal hij elke stap van de klimtocht beschrijven of samenvatten wanneer deze plaatsvindt. Een Hebreeuwse verteller daarentegen zal niet de tocht maar de berg beschrijven, en gebeurtenissen relatief aan waar ze plaatsvinden.

Een moderne verteller moet een heel nieuw verhaal vertellen voor elke klimmer, maar een Hebreeuws verhaal slaat op elke klimmer.

"Zij/Hij Die Naar De Top Klimt" zou één bepaald character uit een Hebreeuws verhaal kunnen zijn
maar tegelijkertijd iedereen beschrijven die ooit die rol speelt.

Eenvoudig gezegd: als de "berg" die we beklimmen de menselijke conditie is, dan reflecteren de Bijbelse stambomen die menselijke conditie van Adam tot de moderne mens, en van algemeen naar specifiek. Adam zou dus het meest algemene niveau van complexiteit beschrijven en daarom werd van Eva gezegd dat ze de "moeder van alle leven" was, ofwel de hele biosfeer. Dit is ook de reden waarom de zondeval op de hele schepping betrekking heeft (Romeinen 8:22).

Op het complexiteitsniveau van Noach kunnen mensen onderscheiden worden van dieren (zie Mattheus 24:39: "ze waren niet-wetende tot de vloed kwam", en 2 Petrus 2:12 en Judas 1:10). En dat betekent dat de drie zonen van Noach --  Cham, Jafet en Sem -- de meest rudimentaire structuur van de menselijke mentaliteiten weergeven.

Het tweede grote voordeel van de Hebreeuwse manier van verhalen vertellen zit hem in het gebruik van fractals en gebroken symmetrieën. Dat wil zeggen dat een bepaald narratief principe opgeroepen kan worden in elk moment van het verhaal, net zoals in een computer code een bepaalde zelfstandige functie kan opgeroepen worden op elk moment van het hoofdprogramma.

De Mandelbrot Set is een fractal dat dezelfde algemene vorm laat zien op verschillende niveaus.
De Hebreeuwse Bijbel werkt op dezelfde manier.

Een voorbeeld hiervan is het principiële verhaal van De Vader met de Drie Zonen, dat wordt verteld met als vader Adam (en de drie zonen Kaïn, Abel en Set), en wederom wordt verteld met als vader Noach (en de drie zonen Sem, Cham en Jafet), en wederom met als vader Tera (en zonen Abraham, Nahor en Haran) , en waarschijnlijk ook in de gelijkenis van de talenten (Mattheus 25:15).

De Hebreeuwse taal bevat hints naar de werking van licht en relativiteitstheorie (zie ons artikel over de woorden nur en nahar), en het verhaal van De Vader met de Drie Zonen is waarschijnlijk ook toepasbaar op licht en kleuren (vader Wit en zonen Blauw, Rood en Geel).

Twee verhalen die enigszins hetzelfde zijn bevatten extra informatie in de manier waarop ze verschillen, en de meer instanties van het basis verhaal er zijn, de meer extra informatie kan worden overgedragen: in de verschillen tussen de verschillen (op z'n wiskundigs: van drie 3 versies krijg je dAB, dBC, dAC, maar ook d[dAB-dBC], enzovoorts).

Maar dit systeem voorspelt ook dat wanneer de similariteiten van duidelijk verschillende verhalen worden samen gebracht onder de spanboog van een overkoepelend principle, deze verhalen uiteindelijk samen moeten komen in één oerprincipe. De wetenschap noemt dit oerprincipe de Grand Unified Theory (Grote Verenigde Theorie). De Bijbel noemt het (of liever gezegd: Hem) het Woord van God, of Logos.

Verhalen vertellen op z'n Hebreeuws: het wonder van de Bijbel

Vilna Gaon  1720 - 1797

De basisstructuur van de Bijbel is heel simpel, maar de verdere uitwerking van de Bijbel is ongelofelijk complex. Zo complex zelfs dat we van sommige Hebreeuwse wijsgeren weten dat ze verzucht hebben dat de Thora het hele heelal bevat (Vilna Gaon) en de Tien Geboden de wetten die het heelal beschrijven (Shneur Zalman).

Shneur Zalman 1745 - 1812

Latere commentatoren hebben dat soort bolle praat onder het tapijt van religieus geneuzel proberen te bezemen, maar al zijn dat soort uitspraken misschien een beetje buiten alle proporties moet je niet vergeten dat de Hebreeuwse cultuur zodanig was georganiseerd dat overschot aan rijkdom en energie in literatuur en taalkunde werd geïnvesteerd.

Of in de woorden van de wiskundige en moderne (seculier-Joodse) wijsgeer David Berlinski (in de 42ste minuut van het eerste Hoover Institute interview):

"Het Oude Testament is de grootse bewaarplaats van menselijke kennis en wijsheid in de geschiedenis van de beschaving, welke cultuur, tijd of plaats dan ook. En dat zou het eerste punt van de discussie moeten zijn. Want elk modern standpunt -- van Richard Dawkins naar mijzelf naar Christopher Hitchens naar een eenzame dominee in de Bijbelgordel die op zondagochtend over een bepaalde tekt staat te bulderen -- wordt beschreven in de Bijbel. Voor elk standpunt bestaat er een character in de Bijbel die dat standpunt uitdraagt, en er wordt sympathie uitgedrukt voor dat standpunt, en reserveringen door die sympathie. Het is een enorm rijk en dramatisch stuk werk."

De Hebreeuwse auteurs waren superauteurs, en zonder twijfel de meest kundige taal-technici die de wereld ooit gezien heeft, net zo bijdehand en uitgerust met kennis van zake als de slimste professoren van nu, of Leonardo da Vinci vijf eeuwen geleden, of de allerbeste steenhouwers van Egypte.

De steenhouwers van Egypte drukten Egypte's kennis van zake uit in steen, maar sommige van Egypte's beeldhouwwerken werden gemaakt met een graad van nauwkeurigheid die hun traditionele gereedschappen niet eens konden meten, laat staan produceren (zie de serieuze studies van meester-machinist Christopher Dunn). Het is daarom een groot mysterie hoe ze deze beeldhouwwerken konden maken, en waarom. Een lagere graad van nauwkeurigheid kon niet worden gemeten en was totaal onzichtbaar. Maar toch hielden ze, om één of andere duistere reden, vast aan die ongelofelijke precisie.

Christopher Dunn

Elke waarnemer met een greintje integriteit herkent onmiddellijk dat deze bouwwerken onze huidige vaardigheden ver te boven gaan, en overduidelijk zijn gemaakt met technieken waar we totaal geen weet van hebben, en om redenen waar we niet eens naar kunnen gissen.

In Egypte kon wijsheid (dat is: wetenschap en vaardigheid) worden uitgedrukt in openbaar waarneembare bouwwerken omdat een handvol geïnitieerde uitverkorenen een hele grote groep slaven konden laten doen wat ze wilden. In Israël werd wijsheid uitgedrukt in openbaar waarneembare teksten omdat een hele grote groep geïnitieerde uitverkorenen zich over eerder uitgegeven werken bogen.

De wijsheid van de Mensen van het Boek evolueert veel sneller dan dat van de Mensen van de Stenen,en de Hebreeuwse auteurs waren veel betere schrijvers dan de Egyptische steenhouwers steenhouwers waren. Met andere woorden: de Bijbel is een heel veel mysterieuzer ding dan het Giza plateau of de symmetrische beelden van Ramses II.

Ramesses II 1303 - 1213 BC

Moderne mensen feliciteren zichzelf met hun harde schijven en besturingssystemen maar informatietechnologie is niet begonnen met IBM. Alle vormen van schrift horen tot informatietechnologie, en zijn allemaal ontwikkeld om gegevens te kunnen storen. Maar sommige technologieën zijn meer geraffineerd dan andere.

De teksten van de oude Hebreeën gaan zo ver voorbij aan elke andere tekst op aarde dat het woord "tekst" net zoveel op hen van toepassing is als het woord "dier" van toepassing is op mensen. De Hebreeuwse Bijbel doet aan data compressie door gebruik te maken van natuurlijke principes, en dat zorgt ervoor dat een relatief klein boek inderdaad de hele wereld kan bevatten (Johannes 21:25).

Deze teksten maken gebruik van literaire technieken die de doorsnee moderne mens verre te boven gaan. Naast het vertellen van verhalen draaien ze op een besturingssysteem dat heel veel lijkt op dat van DNA. Ze maken gebruik van de meest fundamentele principes uit de natuur: fractals, gebroken symmetrieën en zelfs een ingebouwd kopieersysteem dat onvermijdbaar leidde tot de kenmerkende variëteit en diversiteit van de natuurlijke wereld.

Voor de Hebreeën, tekst was leven en leven was tekst.

De komende twee weken gaan we een kijkje nemen naar de complexiteit van de Bijbel.