Hoe je een Hebreeër van een Jood onderscheidt.

Semieten, Hebreeërs, Israëlieten, Joden... wij moderne mensen houden van onze etiketten. In de Hebreeuwse Bijbel, echter, staan deze categorieën niet zij aan zij maar vallen ze in elkaar, als een Russische Babushka pop.

De meeste etnoniemen die bij Bijbelse helden horen zijn deelverzamelingen van andere, meer algemene etnoniemen, in plaats van aanduidingen van groeperingen die naast elkaar bestonden in een oceaan van competerende groeperingen.

De volgende lijst van min of meer bekende etnoniemen slaan niet op parallelle schijfjes van de algemene bevolking maar van categorien die steeds nauwer worden. De lijst begint met de meest algemene categorie, waar alle levende wezens met een stoffelijk lichaam toe behoren.

Hou er ook rekening mee dat Bijbelse tijd niet hetzelfde is als klok-en-kalender tijd. De Bijbel volgt een progressie in complexiteit. Bijbelse tijd is te vergelijken met de vier jaar van je middelbare school waar je in werkelijkheid zes kalenderjaren over hebt weten te doen.

Adam

Bijbels gesproken zijn de Adamieten de afstammelingen van  Adam,  maar terwijl Adam doorgaans wordt gezien als de eerste menselijke voorouder, staat Adam in de Hebreeuwse Bijbel voor het niveau van volledige symmetry in de aardse biosfeer. Met name: de naam "Adam" slaat op elke schepsel met een stoffelijk lichaam. Eva, ten slotte, was de "moeder van alle levenden" (Genesis 3:20) en niet alleen van de levende mensen. De term "alle levenden" komt nog zes keer voor in de Bijbel en slaat altijd op de hele biosfeer: Genesis 8:21, Job 12:10, 28:21, 30:23, Psalm 143:2, 145:16.

Hiermee zeggen we NIET dat Adam een Paramecium was (geen boze emails sturen, aub). We zeggen dat wat voor Adam geldt, geldt voor elk levend schepsel met een lichaam. Dit is de reden dat de "oorspronkelijke zonde" betrekking heeft op de gehele biosfeer (Romeinen 8:20-22).

Noach

De volgende grote symmetrybreuk volgt in Noach, of liever gezegd in de vloed van Noach, die het niveau van complexiteit aangeeft waarop de menselijke bewustzijn zich onderscheidt van dierlijke intelligentie -- waar de "sapience" van Homo sapiens als apart begint te gelden.

Het is duidelijk dat het beeld van Noach en alle dieren in de ark wederom op de hele biosfeer slaat, maar nu gaan mensen een specifieke rol vervullen in het hele verhaal. De familie van Noach bestaat uit zeven individuen, en dat plaatst Noach's familie in de klasse van reine dieren (Genesis 7:2). Maar Noach is hier het hoofd van, en vormt een literaire parallel met God als hoofd van de schepping.

En nogmaals: hiermee zeggen we NIET dat Noach een Australopithecus was. We zeggen alleen dat vóór het complexiteitsniveau van Noach, mensen op dezelfde sofware draaien als dieren.

Op een paar plaatsten in de Bijbel wordt aan een totale mens-dier symmetry gerefereerd (Prediker 3:18, Judas 1:10) en Jezus zegt zelfs dat mensen vóór de vloed "niet wetend" (in Grieks: ouk ginosko) waren tot de vloed kwam en ze allemaal opwaarts  (airo, letterlijk: de lucht in) gingen (Mattheus 24:39).

Semieten

The Semieten stammen af van Sem, één van de drie zonen van Noach, die logischerwijs de meest fundamentele substructuur van de menselijke geest voorstellen (niet helemaal hetzelfde als Freud's id en ego enzo maar wel in de buurt).

Traditionele modellen zagen de drie zonen van Noach als de aardsvaders van geografish verspreidde mensengroepen (naar Genesis 10), en zagen Sem's nazaten het Midden Oosten bevolken. Wij van Abarim Publications, echter, zien dat allemaal niet zo zitten.

Voor nationalisme heb je moderne naties nodig, en die waren er toen nog niet. De grenzen van landen werden niet door borden en slagbomen aangegeven maar door gedachtegoed en bijbehorende symbolen. Het lijkt ons erop dat de auteurs van dit verhaal niet zo geintereseerd waren in fysieke komaf maar veel meer in de oorsprong van het gedachtengoed van de diverse volken. Neem Abraham bijvoorbeeld, de spreekwoordelijke "aardsvader der aardsvaders". Die was niet zozeer vader in de biologische zin van het woord maar de "vader van alle gelovigen" (Romeinen 4:16). De broers Jabal and Jubal idem dito. Die zijn de "vaders" van alle fluitspelers en mensen die in tenten wonen (Genesis 4:20-21), maar hun fysieke stamboom kwam ten einde in de vloed van Noach.

Wij zijn er redelijk zeker van dat al die lange stambomen in de Bijbel voornamelijk slaan op de evolutie van wijsheid (dat wil zeggen: wetenschap, technologie en praktische vaardigheden): waar bepaalde technieken en wetenschappen op gestoeld waren en wat voor verdere wijsheid daaruit voort gekomen is.

De traditie wil dat Sem's broer Japheth de landen van Europa en Azie bevolkte, en Japheth's beroemde kleinzoon Javan als patriarch van Griekenland. Hier bij Abarim denken we dat Javan eerder te maken heeft met de beroemde wijsheid van de Grieken, inclusief wiskunde, literature en de staatskunde die voor het eerst met de democratie op de proppen kwam. De derde broer, Ham, had met Afrika te maken, of liever gezegd met Afrika's traditionele culturen, en werd door de auteurs als 'jongste' of liever gezegd 'kleinste' van de broers genoemd (Genesis 9:24).

Merk op dat de drie zonen van Noach werden geboren vóór de vloed (Genesis 5:32, 11:10). Dit lijkt te suggerern dat de auteurs van mening waren dat de meest rudimentaire structuur van de menselijke geest al in de dierenwereld aanwezig is, en dus herkenbaar zou moeten zijn in intelligente dieren.

Hebreeën

Eén van de meest beroemde etnoniems van deze lijst is ook één van de meest verkeerd toegepaste. In the Bijbel zijn de Hebreeën dezelfde als de Eberieten, ofwel de "zonen van Eber" zoals die genoemd worden in Genesis 10:21 en 10:25. Wie deze Eberieten precies waren maakt de text niet duidelijk, maar de context in ons model suggereert dat de Eberietien zich onderscheiden van de rest van de mensheid door een vaardigheid dat te maken heeft met taal. Misschien is dit het vermogen om te spreken, misschien schrijven en misschien het vertellen van verhalen, dat het begin betekende van de moderne informatie technologie.

Het Semitische alfabeth is uitgevonden door de Phoenicians en geperfectioneerd door de Bijbelschrijvers (wie dat ook geweest moge zijn) door hun bijdrage van de klinkernotatie (en merk op dat de Naam van God, of YHWH, alleen maar uit die klinkers bestaat -- dit is geen toeval). Het alfabet maakte het veel gemakkelijker om te leren lezen en schrijven en deze uitvinding maakte de hele wijsheidstraditie beschikbaar voor de gewone mensen (vandaar dat de Bijbel spreekt over een "volk van priesters": Exodus 19:6, 1 Petrus 2:9). Dit zorgde vervolgens voor een enorme instroom van wetenswaardigheden, en een algemene opzuivering van wat al bekend was, en meer beter opgeleide mensen resulteerde in een sterkere en gezondere samenleving.

Op de complexiteitsschaal lijkt de uitvinding van het alfabet samen te vallen met de uittocht van Israël uit Egypte, en Egypte in dit geval is dus niet het land in de politieke zin maar meer de wijsheidstraditie van Egypte die weigerde om het Semitische alfabeth te gaan gebruiken en zodoende haar machtspositie in de regio verspeelde.

Eber is ook het punt waarin een perspectief verder dan je eigen directe referentiekader manifesteert. Eber had twee zonen, namelijk Peleg and Joktan. In de dagen van Peleg "werd de aarde verdeeld"  (Genesis 10:25), en dat geeft een mondiaal of wereldwijd bewustzijn aan. De nakomelingen van Joktan culmineren in de toren van Babel (10:26-11:1). Met andere woorde: de twee zonen van Eber belichamen de fundamentele competitie tussen Keizerrijk (Joktan, van Babel tot Rome) en het autonome individu (Peleg, van Abraham tot Christus).

Abraham

In huidige tijden wordt de naam Abraham vaak gekoppeld aan de drie grote Abrahamitische religies (Jodendom, Christendom en Islam), maar op het Bijbelse platform is Abraham ten eerste een zoon van Peleg (anti-Keizerrijk), en ten tweede de belichaming van een internationale uitwisseling van goederen en ideeën; precies het tegenovergestelde van een rovend, buitmakend en gecentreerd Keizerrijk.

Voor een uitgebreide behandeling over de intersectie tussen Abraham als literair knooppunt in de Bijbel en het ontstaan van internationale handel, zie ons (Engelstalig) artikel over de naam Abraham.

Isaac

De naam Isaac betekent Gelach, en zijn verhaal is doorspekt met precies dat: komedie. Het wordt niet vaak benadrukt maar komedie is één van de meest dominante genres in de Bijbel, en de kracht van leuk werd al heel lang vóór Aristoteles en Chevy Chase toegepast in wijsheidsliteratuur.


Het komt misschien niet overeen met je moderne smaak van verfijnde grappenmakerij, maar iemand van honderd jaar oud die zijn iets jongere vrouw bestijgt en bezwangerd (Genesis 17), een zoon die zijn blinde vader probeert te misleiden door met een visuele vermomming aan te komen (Genesis 27, zie Hebreeën 11:20), de absurde aanslag op dikke koning Eglon (Richteren 3:24), Manoah's lijpe gewauwel tegenover de engel (Richteren 13), het hele  Saul-versus-David roadrunner-achtige gedoe (1 Samuel 13 en verder), tot aan de kolderieke discussie tussen Jesus en  Nicodemus (Johannes 3), de honderd liter (!) geparfumeerde olie van Nicodemus (Johannes 19:39), de onnozelheid van de Farizeeën inzake de herkomst van Jona (Johannes 7:52, zie 2 Koningen 14:25 en Mattheus 12:40), zijn allemaal instanties van literaire slapstick.

De beroemde "grote vreugde" waar Judas het over heeft (Judas 1:24) wordt vaak uitgelegd als een soort van kalme, innerlijk plechtigheid, maar nee hoor: in de aanwezigheid van God is het lachen, gieren en brullen geblazen.

Het cruciale element van dit alles is dat lachen een reactie is op iets onverwachts (iets leuks zie je nooit aankomen). In de dierenwereld wordt op iets onverwachts natuurlijk met angst gereageerd, en dat is de reden waarom lachen en huilen zo hetzelfde klinken: op het fysieke niveau is het precies hetzelfde proces en het verschil tussen lachen en huilen is puur emotioneel.

Het meest herhaalde gebod in de Bijbel is: wees niet bang, of heb geen angst. En al klinkt dat alsof je bevolen wordt om een heel handige mentale functie te onderdrukken, is dit gebod natuurlijk de equivalent van: zorg ervoor dat angst niet bij je op hoeft te komen.

Je kan pas lachen als je gevoel van veiligheid zo sterk is dat je iets vreemds of onverwachts niet meer direct als iets potentieel gevaarlijk ervaart, maar als iets potentieel gunstig. In Athene stond het altaar gewijd aan de "onbekende god" (Handelingen 17:21-23) ongetwijfeld in een comedy club.

Jakob => Israëlieten

In Isaac bereikt het niveau van de menselijke mentaliteit een duidelijk plafond (en we zitten nog steeds op een complexiteitsschaal, niet in evolutie over tijd). Isaac belichaamd het niveau van ultieme persoonlijke vreugde, en dat valt niet te verbeteren. Zijn zoon  Jakob maakt dan ook geen verbetering in de verticale zin van het woord maar meer in de horizontale. Tot aan Jakob wordt het verbond tussen God en mensen altijd gedragen door één man, maar in Jakob wordt de aardse partner van het verbond een volk van meerdere mensen: Israël (Genesis 32:28).

De transitie tussen het mannelijke individu en het vrouwelijke collectief is een fundamenteel Bijbels principe. Het archetype wordt gelanceerd in de scheppingsweek, waarin het licht van de eerste dag uitloopt in de vele lichten van dag vier. En dit principe is natuurlijk ook primair in de relatie tussen Jezus (mannelijk) en kerk (vrouwelijk).

Juda => Joden

Israël drukt veiligheid en vreugde op een nationale schaal aan, en dat blijkt uit twaalf hoofd-subfuncties te bestaan, corresponderend met de twaalf stammen van Israël. Welke twaalf ministeries dit precies zijn is niet helemaal meer duidelijk, op één na, namelijk Josef, die oneirocritica of droomuitlegkunde vertegenwoordigt.

Maar wat deze vaardigheid op nationaal niveau inhoudt is onduidelijk, maar het verhaal lijkt te suggereren dat er een meetbaar sociaal equivalent bestaat van de herinnering aan een droom waar een individu mee wakker wordt. Wellicht heeft Josef te maken met een systematische analyse van de informele, ondergrondse cultuur van een samenleving. Het oude China had speciale functionarissen die door de landen trokken om naar de kunst van mensen te kijken en naar hun muziek te luisteren, om uit te vissen wat er onder de mensen speelde. Misschien was Josef's functie net zoiets.

Deze vaardigheid lijkt te zijn ontstaan ergens in Kanaän waar het aanvankelijk niet zo gewaardeerd werd (Genesis 37:19). Toen werd het opgepikt door Midian in Arabië, en die groep verkocht het door aan Egypte. Daar was het aanvankelijk ook onderschat, maar snel niet meer, en uiteindelijk werd het een centrale plaats gegeven in Egypte's wijsheidstraditie (Genesis 41:45).

Maar de meest bekende Israëlische stam vandaag de dag is natuurlijk Juda. Als we uit kunnen gaan van de naam dan waren deze jongens de Lof Prijzers. Wat dat precies inhield is ook niet meer duidelijk, maar het had waarschijnlijk erg weinig te maken met Opwekkingsliederen. Juda's moeder Lea legde de naam Juda uit door te zeggen, "Deze keer zal ik de Heer loven" (Genesis 29:35), maar dat wil niet zeggen dat ze nu met loven begon, maar eerder dat ze het onderwerp van haar loven wijzigde.

Voorafgaand aan de geboorte van Juda was Lea voornamelijk uit op de attenties van haar man Jakob, maar met de geboorte van Juda besloot Lea om voortaan maar voornamelijk op YHWH te letten. Dat maakt van lofprijzen nog steeds niet noodzakelijkerwijs een religieuze onderneming want de naam YHWH betekent zoiets als "Zoals Het Is" of "Datgene Wat Werkelijk Bestaat" (het is niet zomaar de persoonlijke naam van God, maar de naam waaronder je Hem kan kennen, en dat via wat werkelijk bestaat is en niet zomaar door iemand is verzonnen -- zie Romeinen 1:20). Dat wil zeggen dat het "lofprijzen van YHWH" waarschijnlijk te maken heeft met het bestuderen en begrijpen van natuurlijke wetten, en het uitlijnen van beide persoon en samenleving met die wetten.

Eeuwen later werden de andere stammen van Israël ontvoerd door Assyrië (die naam komt ook van een woord dat met vreugde te maken heeft) en, weer wat later, de Judeeërs door Babylon.

Maar de mensen die in het gebied van Juda woonden waren niet allemaal afstammelingen van Juda, want de stam van Juda bevatte ook de nakomelingen van de broers Levi en Simeon (Genesis 49:5-6). Wat voor nationale attributen Levi en Simeon belichamen is ook niet helemaal duidelijk, maar van Levi stamden de priesterlijke Levieten af -- en omdat er toentertijd nog geen scheiding tussen staat en religie bestond was een priester toen natuurlijk een heel ander ding dan een priester nu.

Levi, Jacobus Levi

De naam Simeon komt van het werkwoord voor "horen" (de naam van oudste broer Reuben komt van het werkwoord voor "zien") en het zou best wel eens kunnen dat de drie oudste zonen van Jacob en Leah met een nationale informatiedienst van doen hebben.

De naam Levi komt van een werkwoord dat 'verband leggen' betekent en zou wel eens te maken kunnen hebben met het systematisch verwerken van nationale intel.

De mix van Judeeërs, Simeonieten en Levieten kreeg later collectief de naam Joden, en terwijl de andere stammen van Israël naadloos werden opgenomen in Assyrië, tierden de Joden welig in Babylonië en later Perzië.

De ballingschap eindigde in de zogenoemde terugkeer, maar de mensen die werkelijk terugkeerden waren maar een minderheid vergeleken bij de mensen die bleven hangen. De Joden van Babylonië/Perzië waren bijzonder invloedrijk geworden en hun wijsheidsscholen groeiden als kool. Het kwam zelfs zover dat de Perzische keizer Cyrus de Grote de restauratie en herbouwing van de Tempel in Jeruzalem ontwierp en financieerde (Ezra 6). De Joodse centra in Perzië bleven draaien tot ver na de tijd van Jezus. De Joodse Talmoed (een wetboek en Bijbels commentaar) heeft een Babylonische versie en een Jeruzalem versie maar de Joodse traditie in Babylon was zoveel sterker dan die uit Jeruzalem dat de Babylonische Talmoed veel uitgebreider en diepzinniger is dan die uit Jeruzalem.

De prominentie van de Joodse elite in Perzië werd natuurlijk uitgebreid gevierd in het verhaal van Esther, en zelfs toen de langverwachte Messias  werd geboren wisten de broeders uit Perzië er eerder van dan de buren uit Judea. De beroemde "wijzen uit het oosten" die in Bethlehem op kraambezoek kwamen waren natuurlijk Joodse geleerden (Matthew 2:1).

Mensen hebben lang problemen gemaakt over het verschil tussen het evangelie van Mattheus en dat van Lukas  omdat Mattheus het heeft over "wijzen uit het oosten" en Lukas over de "herdertjes" die bij nachte de wacht hielden over hun schapen "in het veld", maar dat zijn natuurlijk twee verschillende manieren om precies hetzelfde te zeggen: De bevrijdingsbeweging van Jezus was in Romeins Judea ontstaan, maar het eerst ontdekt en vervolgens zwaar gefinancierd door de achterban in Babylonië/Perzië.