Verhalen vertellen op z'n Hebreeuws III: Er zij Contact

De Hebreeuwse manier van verhalen vertellen laat reusachtige hoeveelheden informatie samengevat worden in een relatief kleine hoeveelheid tekst. En, als romantisch voorgesteld door Carl Sagan in zijn roman Contact, als een lezer het principe -- dat is de basisstructuur waarvan alle andere structuren zijn afgeleid, zie Efeziërs 3:14-15 en vergelijk met Genesis 12:3 -- herkent, plus de relatie tussen de iteraties (de "primer"), dan kan het hele heelal worden gereconstrueerd.





In de Bijbel heet dat principe Dabar YHWH, of Woord van God (of Logos) en op de complexiteitsschaal komt dat principe natuurlijk vóór de gevolgen. Vandaar dat Johannes de Evangelist kon zeggen dat in den beginne was het Woord, en het Woord was bij God en was God, en dat door dit Woord alles begon te bestaan (Johannes 1:1-3). En Paulus schreef dat dit Woord het beeld is van de onzichtbare God, en dat Hij bestaat vóór alle dingen en dat in Hem alle dingen bij elkaar worden gehouden.

In tegenstelling tot de scheppingsmythen van aangrenzende culturen houdt het Hebreeuwse scheppingsverhaal vol dat de schepping om taal draait: God sprak en daar was. Het periodiek systeem laat zien dat de materiële wereld inderdaad uit een taal bestaat dat gebruik maakt van een twee-letterig alfabet (het proton en de neutron), waaruit alle "woorden" die de wereld opmaken bestaan (Mattheus 4:4).

De talen waarin het heelal is uitgedrukt

Toen DNA werd ontdekt bleek dat ook in een taal te zijn uitgedrukt, gebruik makend van het vier-letterig alfabet van de nucleotiden. En net als de boekrollen van de Thora bestond ook DNA uit een dubbele helix, in een nucleus, in het hart van een levende cel, en dat is overduidelijk vergelijkbaar met de Ark in de tabernakel in het hart van Israël.

Merk op hoe de Tien Geboden die Israël definieerden waren georganiseerd: op twee corresponderende tabletten waarvan de één regels gaf omtrent de vader (God) en de andere omtrent de moeder (de mensheid).





De geschiedenis van Jezus -- zijn opruiende boodschap, zijn drie-dagen dood, zijn opstanding en zijn transformatie van individu tot menselijk collectief -- volgt stap voor stap de procedure die een eicel doorloopt: De moeder's hormoon spiegel raakt in onbalans, en de eicel wordt aangewezen als boosdoener. Die wordt vervolgens uit de moederlijke economie gestoot en is daarmee net zo dood als elk ander geamputeerd lichaamsdeel zou zijn. Vervolgens komt de eicel in aanraking met de echtgenoot's ejaculaat (in het Grieks hetzelfde woord als de 'uitstorting' van de Heilige Geest) en komt daarmee weer tot leven. De dode eicel wordt levende zygote en keert terug in de economie van de moeder, maar nu is de cel niet meer zomaar een cel maar eerder een entiteit die essentieel gelijk is aan de moeder: een volk in een volk.







De zogenoemde "wederkomst van Jezus" komt overeen met de geboorte van deze nieuwe soort van mensheid, die dan natuurlijk niet meer in de moeder zal bestaan maar naast de moeder (Openbaring 21:24).

Deze verhalen waren nooit bedoeld om mensen religieus te maken. Ze zijn niet bedoeld om ons te leren hoe we ons moeten gedragen in de kerk (of tempel of moskee), maar behandelen de natuurlijke processen waarop de wereld draait. Deze verhalen voorspellen absoluut niet de overwinning van één bepaalde godsdienst, maar de onvermijdbare overwinning van de wetten der natuur en de onvermijdbare dingen die nog moeten en zullen gebeuren.

Het Lichaam van Christus bestaat vóór de Wederkomst in de wereld zoals een ongeboren baby bestaat in diens moeder.

Verhalen vertellen op z'n Hebreeuws II: Er was eens op een complexiteitsniveau

Wij moderne mensen hebben er een handje van om onze verhalen uit te lijnen langs de kalender of de klok. Dat is allemaal best, maar zelfs ons eigen geheugen werkt niet zo. Iets wat we een jaar geleden hebben meegemaakt kan verser in ons geheugen liggen dan iets wat gisteren is gepasseerd.

In onze moderne verhalen worden gebeurtenissen vastgeprikt op specifieke tijdstippen, en aangezien tijd uit talloze van die tijdstippen bestaat, zien we ook het verhaal van onze geschiedenis als een lange reeks aaneengeschakelde punten. Dit is niet zo efficiënt, en vanwege de diverse verbanden tussen diverse gebeurtenissen levert deze manier van verhalen vertellen een bibliotheek op die groter is dan onze geschiedenis.

De Hebreeuwse manier van verhalen vertellen werkt precies omgekeerd. De Hebreeuwse manier van verhalen vertellen koppelt gebeurtenissen aan niveaus van complexiteit.

Als een moderne verteller het heeft over een bergbeklimmer op weg naar de top, dan zal hij elke stap van de klimtocht beschrijven of samenvatten wanneer deze plaatsvindt. Een Hebreeuwse verteller daarentegen zal niet de tocht maar de berg beschrijven, en gebeurtenissen relatief aan waar ze plaatsvinden.

Een moderne verteller moet een heel nieuw verhaal vertellen voor elke klimmer, maar een Hebreeuws verhaal slaat op elke klimmer.

"Zij/Hij Die Naar De Top Klimt" zou één bepaald character uit een Hebreeuws verhaal kunnen zijn
maar tegelijkertijd iedereen beschrijven die ooit die rol speelt.

Eenvoudig gezegd: als de "berg" die we beklimmen de menselijke conditie is, dan reflecteren de Bijbelse stambomen die menselijke conditie van Adam tot de moderne mens, en van algemeen naar specifiek. Adam zou dus het meest algemene niveau van complexiteit beschrijven en daarom werd van Eva gezegd dat ze de "moeder van alle leven" was, ofwel de hele biosfeer. Dit is ook de reden waarom de zondeval op de hele schepping betrekking heeft (Romeinen 8:22).

Op het complexiteitsniveau van Noach kunnen mensen onderscheiden worden van dieren (zie Mattheus 24:39: "ze waren niet-wetende tot de vloed kwam", en 2 Petrus 2:12 en Judas 1:10). En dat betekent dat de drie zonen van Noach --  Cham, Jafet en Sem -- de meest rudimentaire structuur van de menselijke mentaliteiten weergeven.

Het tweede grote voordeel van de Hebreeuwse manier van verhalen vertellen zit hem in het gebruik van fractals en gebroken symmetrieën. Dat wil zeggen dat een bepaald narratief principe opgeroepen kan worden in elk moment van het verhaal, net zoals in een computer code een bepaalde zelfstandige functie kan opgeroepen worden op elk moment van het hoofdprogramma.

De Mandelbrot Set is een fractal dat dezelfde algemene vorm laat zien op verschillende niveaus.
De Hebreeuwse Bijbel werkt op dezelfde manier.

Een voorbeeld hiervan is het principiële verhaal van De Vader met de Drie Zonen, dat wordt verteld met als vader Adam (en de drie zonen Kaïn, Abel en Set), en wederom wordt verteld met als vader Noach (en de drie zonen Sem, Cham en Jafet), en wederom met als vader Tera (en zonen Abraham, Nahor en Haran) , en waarschijnlijk ook in de gelijkenis van de talenten (Mattheus 25:15).

De Hebreeuwse taal bevat hints naar de werking van licht en relativiteitstheorie (zie ons artikel over de woorden nur en nahar), en het verhaal van De Vader met de Drie Zonen is waarschijnlijk ook toepasbaar op licht en kleuren (vader Wit en zonen Blauw, Rood en Geel).

Twee verhalen die enigszins hetzelfde zijn bevatten extra informatie in de manier waarop ze verschillen, en de meer instanties van het basis verhaal er zijn, de meer extra informatie kan worden overgedragen: in de verschillen tussen de verschillen (op z'n wiskundigs: van drie 3 versies krijg je dAB, dBC, dAC, maar ook d[dAB-dBC], enzovoorts).

Maar dit systeem voorspelt ook dat wanneer de similariteiten van duidelijk verschillende verhalen worden samen gebracht onder de spanboog van een overkoepelend principle, deze verhalen uiteindelijk samen moeten komen in één oerprincipe. De wetenschap noemt dit oerprincipe de Grand Unified Theory (Grote Verenigde Theorie). De Bijbel noemt het (of liever gezegd: Hem) het Woord van God, of Logos.

Verhalen vertellen op z'n Hebreeuws: het wonder van de Bijbel

Vilna Gaon  1720 - 1797

De basisstructuur van de Bijbel is heel simpel, maar de verdere uitwerking van de Bijbel is ongelofelijk complex. Zo complex zelfs dat we van sommige Hebreeuwse wijsgeren weten dat ze verzucht hebben dat de Thora het hele heelal bevat (Vilna Gaon) en de Tien Geboden de wetten die het heelal beschrijven (Shneur Zalman).

Shneur Zalman 1745 - 1812

Latere commentatoren hebben dat soort bolle praat onder het tapijt van religieus geneuzel proberen te bezemen, maar al zijn dat soort uitspraken misschien een beetje buiten alle proporties moet je niet vergeten dat de Hebreeuwse cultuur zodanig was georganiseerd dat overschot aan rijkdom en energie in literatuur en taalkunde werd geïnvesteerd.

Of in de woorden van de wiskundige en moderne (seculier-Joodse) wijsgeer David Berlinski (in de 42ste minuut van het eerste Hoover Institute interview):

"Het Oude Testament is de grootse bewaarplaats van menselijke kennis en wijsheid in de geschiedenis van de beschaving, welke cultuur, tijd of plaats dan ook. En dat zou het eerste punt van de discussie moeten zijn. Want elk modern standpunt -- van Richard Dawkins naar mijzelf naar Christopher Hitchens naar een eenzame dominee in de Bijbelgordel die op zondagochtend over een bepaalde tekt staat te bulderen -- wordt beschreven in de Bijbel. Voor elk standpunt bestaat er een character in de Bijbel die dat standpunt uitdraagt, en er wordt sympathie uitgedrukt voor dat standpunt, en reserveringen door die sympathie. Het is een enorm rijk en dramatisch stuk werk."

De Hebreeuwse auteurs waren superauteurs, en zonder twijfel de meest kundige taal-technici die de wereld ooit gezien heeft, net zo bijdehand en uitgerust met kennis van zake als de slimste professoren van nu, of Leonardo da Vinci vijf eeuwen geleden, of de allerbeste steenhouwers van Egypte.

De steenhouwers van Egypte drukten Egypte's kennis van zake uit in steen, maar sommige van Egypte's beeldhouwwerken werden gemaakt met een graad van nauwkeurigheid die hun traditionele gereedschappen niet eens konden meten, laat staan produceren (zie de serieuze studies van meester-machinist Christopher Dunn). Het is daarom een groot mysterie hoe ze deze beeldhouwwerken konden maken, en waarom. Een lagere graad van nauwkeurigheid kon niet worden gemeten en was totaal onzichtbaar. Maar toch hielden ze, om één of andere duistere reden, vast aan die ongelofelijke precisie.

Christopher Dunn

Elke waarnemer met een greintje integriteit herkent onmiddellijk dat deze bouwwerken onze huidige vaardigheden ver te boven gaan, en overduidelijk zijn gemaakt met technieken waar we totaal geen weet van hebben, en om redenen waar we niet eens naar kunnen gissen.

In Egypte kon wijsheid (dat is: wetenschap en vaardigheid) worden uitgedrukt in openbaar waarneembare bouwwerken omdat een handvol geïnitieerde uitverkorenen een hele grote groep slaven konden laten doen wat ze wilden. In Israël werd wijsheid uitgedrukt in openbaar waarneembare teksten omdat een hele grote groep geïnitieerde uitverkorenen zich over eerder uitgegeven werken bogen.

De wijsheid van de Mensen van het Boek evolueert veel sneller dan dat van de Mensen van de Stenen,en de Hebreeuwse auteurs waren veel betere schrijvers dan de Egyptische steenhouwers steenhouwers waren. Met andere woorden: de Bijbel is een heel veel mysterieuzer ding dan het Giza plateau of de symmetrische beelden van Ramses II.

Ramesses II 1303 - 1213 BC

Moderne mensen feliciteren zichzelf met hun harde schijven en besturingssystemen maar informatietechnologie is niet begonnen met IBM. Alle vormen van schrift horen tot informatietechnologie, en zijn allemaal ontwikkeld om gegevens te kunnen storen. Maar sommige technologieën zijn meer geraffineerd dan andere.

De teksten van de oude Hebreeën gaan zo ver voorbij aan elke andere tekst op aarde dat het woord "tekst" net zoveel op hen van toepassing is als het woord "dier" van toepassing is op mensen. De Hebreeuwse Bijbel doet aan data compressie door gebruik te maken van natuurlijke principes, en dat zorgt ervoor dat een relatief klein boek inderdaad de hele wereld kan bevatten (Johannes 21:25).

Deze teksten maken gebruik van literaire technieken die de doorsnee moderne mens verre te boven gaan. Naast het vertellen van verhalen draaien ze op een besturingssysteem dat heel veel lijkt op dat van DNA. Ze maken gebruik van de meest fundamentele principes uit de natuur: fractals, gebroken symmetrieën en zelfs een ingebouwd kopieersysteem dat onvermijdbaar leidde tot de kenmerkende variëteit en diversiteit van de natuurlijke wereld.

Voor de Hebreeën, tekst was leven en leven was tekst.

De komende twee weken gaan we een kijkje nemen naar de complexiteit van de Bijbel.

Hoe je een Hebreeër van een Jood onderscheidt.

Semieten, Hebreeërs, Israëlieten, Joden... wij moderne mensen houden van onze etiketten. In de Hebreeuwse Bijbel, echter, staan deze categorieën niet zij aan zij maar vallen ze in elkaar, als een Russische Babushka pop.

De meeste etnoniemen die bij Bijbelse helden horen zijn deelverzamelingen van andere, meer algemene etnoniemen, in plaats van aanduidingen van groeperingen die naast elkaar bestonden in een oceaan van competerende groeperingen.

De volgende lijst van min of meer bekende etnoniemen slaan niet op parallelle schijfjes van de algemene bevolking maar van categorien die steeds nauwer worden. De lijst begint met de meest algemene categorie, waar alle levende wezens met een stoffelijk lichaam toe behoren.

Hou er ook rekening mee dat Bijbelse tijd niet hetzelfde is als klok-en-kalender tijd. De Bijbel volgt een progressie in complexiteit. Bijbelse tijd is te vergelijken met de vier jaar van je middelbare school waar je in werkelijkheid zes kalenderjaren over hebt weten te doen.

Adam

Bijbels gesproken zijn de Adamieten de afstammelingen van  Adam,  maar terwijl Adam doorgaans wordt gezien als de eerste menselijke voorouder, staat Adam in de Hebreeuwse Bijbel voor het niveau van volledige symmetry in de aardse biosfeer. Met name: de naam "Adam" slaat op elke schepsel met een stoffelijk lichaam. Eva, ten slotte, was de "moeder van alle levenden" (Genesis 3:20) en niet alleen van de levende mensen. De term "alle levenden" komt nog zes keer voor in de Bijbel en slaat altijd op de hele biosfeer: Genesis 8:21, Job 12:10, 28:21, 30:23, Psalm 143:2, 145:16.

Hiermee zeggen we NIET dat Adam een Paramecium was (geen boze emails sturen, aub). We zeggen dat wat voor Adam geldt, geldt voor elk levend schepsel met een lichaam. Dit is de reden dat de "oorspronkelijke zonde" betrekking heeft op de gehele biosfeer (Romeinen 8:20-22).

Noach

De volgende grote symmetrybreuk volgt in Noach, of liever gezegd in de vloed van Noach, die het niveau van complexiteit aangeeft waarop de menselijke bewustzijn zich onderscheidt van dierlijke intelligentie -- waar de "sapience" van Homo sapiens als apart begint te gelden.

Het is duidelijk dat het beeld van Noach en alle dieren in de ark wederom op de hele biosfeer slaat, maar nu gaan mensen een specifieke rol vervullen in het hele verhaal. De familie van Noach bestaat uit zeven individuen, en dat plaatst Noach's familie in de klasse van reine dieren (Genesis 7:2). Maar Noach is hier het hoofd van, en vormt een literaire parallel met God als hoofd van de schepping.

En nogmaals: hiermee zeggen we NIET dat Noach een Australopithecus was. We zeggen alleen dat vóór het complexiteitsniveau van Noach, mensen op dezelfde sofware draaien als dieren.

Op een paar plaatsten in de Bijbel wordt aan een totale mens-dier symmetry gerefereerd (Prediker 3:18, Judas 1:10) en Jezus zegt zelfs dat mensen vóór de vloed "niet wetend" (in Grieks: ouk ginosko) waren tot de vloed kwam en ze allemaal opwaarts  (airo, letterlijk: de lucht in) gingen (Mattheus 24:39).

Semieten

The Semieten stammen af van Sem, één van de drie zonen van Noach, die logischerwijs de meest fundamentele substructuur van de menselijke geest voorstellen (niet helemaal hetzelfde als Freud's id en ego enzo maar wel in de buurt).

Traditionele modellen zagen de drie zonen van Noach als de aardsvaders van geografish verspreidde mensengroepen (naar Genesis 10), en zagen Sem's nazaten het Midden Oosten bevolken. Wij van Abarim Publications, echter, zien dat allemaal niet zo zitten.

Voor nationalisme heb je moderne naties nodig, en die waren er toen nog niet. De grenzen van landen werden niet door borden en slagbomen aangegeven maar door gedachtegoed en bijbehorende symbolen. Het lijkt ons erop dat de auteurs van dit verhaal niet zo geintereseerd waren in fysieke komaf maar veel meer in de oorsprong van het gedachtengoed van de diverse volken. Neem Abraham bijvoorbeeld, de spreekwoordelijke "aardsvader der aardsvaders". Die was niet zozeer vader in de biologische zin van het woord maar de "vader van alle gelovigen" (Romeinen 4:16). De broers Jabal and Jubal idem dito. Die zijn de "vaders" van alle fluitspelers en mensen die in tenten wonen (Genesis 4:20-21), maar hun fysieke stamboom kwam ten einde in de vloed van Noach.

Wij zijn er redelijk zeker van dat al die lange stambomen in de Bijbel voornamelijk slaan op de evolutie van wijsheid (dat wil zeggen: wetenschap, technologie en praktische vaardigheden): waar bepaalde technieken en wetenschappen op gestoeld waren en wat voor verdere wijsheid daaruit voort gekomen is.

De traditie wil dat Sem's broer Japheth de landen van Europa en Azie bevolkte, en Japheth's beroemde kleinzoon Javan als patriarch van Griekenland. Hier bij Abarim denken we dat Javan eerder te maken heeft met de beroemde wijsheid van de Grieken, inclusief wiskunde, literature en de staatskunde die voor het eerst met de democratie op de proppen kwam. De derde broer, Ham, had met Afrika te maken, of liever gezegd met Afrika's traditionele culturen, en werd door de auteurs als 'jongste' of liever gezegd 'kleinste' van de broers genoemd (Genesis 9:24).

Merk op dat de drie zonen van Noach werden geboren vóór de vloed (Genesis 5:32, 11:10). Dit lijkt te suggerern dat de auteurs van mening waren dat de meest rudimentaire structuur van de menselijke geest al in de dierenwereld aanwezig is, en dus herkenbaar zou moeten zijn in intelligente dieren.

Hebreeën

Eén van de meest beroemde etnoniems van deze lijst is ook één van de meest verkeerd toegepaste. In the Bijbel zijn de Hebreeën dezelfde als de Eberieten, ofwel de "zonen van Eber" zoals die genoemd worden in Genesis 10:21 en 10:25. Wie deze Eberieten precies waren maakt de text niet duidelijk, maar de context in ons model suggereert dat de Eberietien zich onderscheiden van de rest van de mensheid door een vaardigheid dat te maken heeft met taal. Misschien is dit het vermogen om te spreken, misschien schrijven en misschien het vertellen van verhalen, dat het begin betekende van de moderne informatie technologie.

Het Semitische alfabeth is uitgevonden door de Phoenicians en geperfectioneerd door de Bijbelschrijvers (wie dat ook geweest moge zijn) door hun bijdrage van de klinkernotatie (en merk op dat de Naam van God, of YHWH, alleen maar uit die klinkers bestaat -- dit is geen toeval). Het alfabet maakte het veel gemakkelijker om te leren lezen en schrijven en deze uitvinding maakte de hele wijsheidstraditie beschikbaar voor de gewone mensen (vandaar dat de Bijbel spreekt over een "volk van priesters": Exodus 19:6, 1 Petrus 2:9). Dit zorgde vervolgens voor een enorme instroom van wetenswaardigheden, en een algemene opzuivering van wat al bekend was, en meer beter opgeleide mensen resulteerde in een sterkere en gezondere samenleving.

Op de complexiteitsschaal lijkt de uitvinding van het alfabet samen te vallen met de uittocht van Israël uit Egypte, en Egypte in dit geval is dus niet het land in de politieke zin maar meer de wijsheidstraditie van Egypte die weigerde om het Semitische alfabeth te gaan gebruiken en zodoende haar machtspositie in de regio verspeelde.

Eber is ook het punt waarin een perspectief verder dan je eigen directe referentiekader manifesteert. Eber had twee zonen, namelijk Peleg and Joktan. In de dagen van Peleg "werd de aarde verdeeld"  (Genesis 10:25), en dat geeft een mondiaal of wereldwijd bewustzijn aan. De nakomelingen van Joktan culmineren in de toren van Babel (10:26-11:1). Met andere woorde: de twee zonen van Eber belichamen de fundamentele competitie tussen Keizerrijk (Joktan, van Babel tot Rome) en het autonome individu (Peleg, van Abraham tot Christus).

Abraham

In huidige tijden wordt de naam Abraham vaak gekoppeld aan de drie grote Abrahamitische religies (Jodendom, Christendom en Islam), maar op het Bijbelse platform is Abraham ten eerste een zoon van Peleg (anti-Keizerrijk), en ten tweede de belichaming van een internationale uitwisseling van goederen en ideeën; precies het tegenovergestelde van een rovend, buitmakend en gecentreerd Keizerrijk.

Voor een uitgebreide behandeling over de intersectie tussen Abraham als literair knooppunt in de Bijbel en het ontstaan van internationale handel, zie ons (Engelstalig) artikel over de naam Abraham.

Isaac

De naam Isaac betekent Gelach, en zijn verhaal is doorspekt met precies dat: komedie. Het wordt niet vaak benadrukt maar komedie is één van de meest dominante genres in de Bijbel, en de kracht van leuk werd al heel lang vóór Aristoteles en Chevy Chase toegepast in wijsheidsliteratuur.


Het komt misschien niet overeen met je moderne smaak van verfijnde grappenmakerij, maar iemand van honderd jaar oud die zijn iets jongere vrouw bestijgt en bezwangerd (Genesis 17), een zoon die zijn blinde vader probeert te misleiden door met een visuele vermomming aan te komen (Genesis 27, zie Hebreeën 11:20), de absurde aanslag op dikke koning Eglon (Richteren 3:24), Manoah's lijpe gewauwel tegenover de engel (Richteren 13), het hele  Saul-versus-David roadrunner-achtige gedoe (1 Samuel 13 en verder), tot aan de kolderieke discussie tussen Jesus en  Nicodemus (Johannes 3), de honderd liter (!) geparfumeerde olie van Nicodemus (Johannes 19:39), de onnozelheid van de Farizeeën inzake de herkomst van Jona (Johannes 7:52, zie 2 Koningen 14:25 en Mattheus 12:40), zijn allemaal instanties van literaire slapstick.

De beroemde "grote vreugde" waar Judas het over heeft (Judas 1:24) wordt vaak uitgelegd als een soort van kalme, innerlijk plechtigheid, maar nee hoor: in de aanwezigheid van God is het lachen, gieren en brullen geblazen.

Het cruciale element van dit alles is dat lachen een reactie is op iets onverwachts (iets leuks zie je nooit aankomen). In de dierenwereld wordt op iets onverwachts natuurlijk met angst gereageerd, en dat is de reden waarom lachen en huilen zo hetzelfde klinken: op het fysieke niveau is het precies hetzelfde proces en het verschil tussen lachen en huilen is puur emotioneel.

Het meest herhaalde gebod in de Bijbel is: wees niet bang, of heb geen angst. En al klinkt dat alsof je bevolen wordt om een heel handige mentale functie te onderdrukken, is dit gebod natuurlijk de equivalent van: zorg ervoor dat angst niet bij je op hoeft te komen.

Je kan pas lachen als je gevoel van veiligheid zo sterk is dat je iets vreemds of onverwachts niet meer direct als iets potentieel gevaarlijk ervaart, maar als iets potentieel gunstig. In Athene stond het altaar gewijd aan de "onbekende god" (Handelingen 17:21-23) ongetwijfeld in een comedy club.

Jakob => Israëlieten

In Isaac bereikt het niveau van de menselijke mentaliteit een duidelijk plafond (en we zitten nog steeds op een complexiteitsschaal, niet in evolutie over tijd). Isaac belichaamd het niveau van ultieme persoonlijke vreugde, en dat valt niet te verbeteren. Zijn zoon  Jakob maakt dan ook geen verbetering in de verticale zin van het woord maar meer in de horizontale. Tot aan Jakob wordt het verbond tussen God en mensen altijd gedragen door één man, maar in Jakob wordt de aardse partner van het verbond een volk van meerdere mensen: Israël (Genesis 32:28).

De transitie tussen het mannelijke individu en het vrouwelijke collectief is een fundamenteel Bijbels principe. Het archetype wordt gelanceerd in de scheppingsweek, waarin het licht van de eerste dag uitloopt in de vele lichten van dag vier. En dit principe is natuurlijk ook primair in de relatie tussen Jezus (mannelijk) en kerk (vrouwelijk).

Juda => Joden

Israël drukt veiligheid en vreugde op een nationale schaal aan, en dat blijkt uit twaalf hoofd-subfuncties te bestaan, corresponderend met de twaalf stammen van Israël. Welke twaalf ministeries dit precies zijn is niet helemaal meer duidelijk, op één na, namelijk Josef, die oneirocritica of droomuitlegkunde vertegenwoordigt.

Maar wat deze vaardigheid op nationaal niveau inhoudt is onduidelijk, maar het verhaal lijkt te suggereren dat er een meetbaar sociaal equivalent bestaat van de herinnering aan een droom waar een individu mee wakker wordt. Wellicht heeft Josef te maken met een systematische analyse van de informele, ondergrondse cultuur van een samenleving. Het oude China had speciale functionarissen die door de landen trokken om naar de kunst van mensen te kijken en naar hun muziek te luisteren, om uit te vissen wat er onder de mensen speelde. Misschien was Josef's functie net zoiets.

Deze vaardigheid lijkt te zijn ontstaan ergens in Kanaän waar het aanvankelijk niet zo gewaardeerd werd (Genesis 37:19). Toen werd het opgepikt door Midian in Arabië, en die groep verkocht het door aan Egypte. Daar was het aanvankelijk ook onderschat, maar snel niet meer, en uiteindelijk werd het een centrale plaats gegeven in Egypte's wijsheidstraditie (Genesis 41:45).

Maar de meest bekende Israëlische stam vandaag de dag is natuurlijk Juda. Als we uit kunnen gaan van de naam dan waren deze jongens de Lof Prijzers. Wat dat precies inhield is ook niet meer duidelijk, maar het had waarschijnlijk erg weinig te maken met Opwekkingsliederen. Juda's moeder Lea legde de naam Juda uit door te zeggen, "Deze keer zal ik de Heer loven" (Genesis 29:35), maar dat wil niet zeggen dat ze nu met loven begon, maar eerder dat ze het onderwerp van haar loven wijzigde.

Voorafgaand aan de geboorte van Juda was Lea voornamelijk uit op de attenties van haar man Jakob, maar met de geboorte van Juda besloot Lea om voortaan maar voornamelijk op YHWH te letten. Dat maakt van lofprijzen nog steeds niet noodzakelijkerwijs een religieuze onderneming want de naam YHWH betekent zoiets als "Zoals Het Is" of "Datgene Wat Werkelijk Bestaat" (het is niet zomaar de persoonlijke naam van God, maar de naam waaronder je Hem kan kennen, en dat via wat werkelijk bestaat is en niet zomaar door iemand is verzonnen -- zie Romeinen 1:20). Dat wil zeggen dat het "lofprijzen van YHWH" waarschijnlijk te maken heeft met het bestuderen en begrijpen van natuurlijke wetten, en het uitlijnen van beide persoon en samenleving met die wetten.

Eeuwen later werden de andere stammen van Israël ontvoerd door Assyrië (die naam komt ook van een woord dat met vreugde te maken heeft) en, weer wat later, de Judeeërs door Babylon.

Maar de mensen die in het gebied van Juda woonden waren niet allemaal afstammelingen van Juda, want de stam van Juda bevatte ook de nakomelingen van de broers Levi en Simeon (Genesis 49:5-6). Wat voor nationale attributen Levi en Simeon belichamen is ook niet helemaal duidelijk, maar van Levi stamden de priesterlijke Levieten af -- en omdat er toentertijd nog geen scheiding tussen staat en religie bestond was een priester toen natuurlijk een heel ander ding dan een priester nu.

Levi, Jacobus Levi

De naam Simeon komt van het werkwoord voor "horen" (de naam van oudste broer Reuben komt van het werkwoord voor "zien") en het zou best wel eens kunnen dat de drie oudste zonen van Jacob en Leah met een nationale informatiedienst van doen hebben.

De naam Levi komt van een werkwoord dat 'verband leggen' betekent en zou wel eens te maken kunnen hebben met het systematisch verwerken van nationale intel.

De mix van Judeeërs, Simeonieten en Levieten kreeg later collectief de naam Joden, en terwijl de andere stammen van Israël naadloos werden opgenomen in Assyrië, tierden de Joden welig in Babylonië en later Perzië.

De ballingschap eindigde in de zogenoemde terugkeer, maar de mensen die werkelijk terugkeerden waren maar een minderheid vergeleken bij de mensen die bleven hangen. De Joden van Babylonië/Perzië waren bijzonder invloedrijk geworden en hun wijsheidsscholen groeiden als kool. Het kwam zelfs zover dat de Perzische keizer Cyrus de Grote de restauratie en herbouwing van de Tempel in Jeruzalem ontwierp en financieerde (Ezra 6). De Joodse centra in Perzië bleven draaien tot ver na de tijd van Jezus. De Joodse Talmoed (een wetboek en Bijbels commentaar) heeft een Babylonische versie en een Jeruzalem versie maar de Joodse traditie in Babylon was zoveel sterker dan die uit Jeruzalem dat de Babylonische Talmoed veel uitgebreider en diepzinniger is dan die uit Jeruzalem.

De prominentie van de Joodse elite in Perzië werd natuurlijk uitgebreid gevierd in het verhaal van Esther, en zelfs toen de langverwachte Messias  werd geboren wisten de broeders uit Perzië er eerder van dan de buren uit Judea. De beroemde "wijzen uit het oosten" die in Bethlehem op kraambezoek kwamen waren natuurlijk Joodse geleerden (Matthew 2:1).

Mensen hebben lang problemen gemaakt over het verschil tussen het evangelie van Mattheus en dat van Lukas  omdat Mattheus het heeft over "wijzen uit het oosten" en Lukas over de "herdertjes" die bij nachte de wacht hielden over hun schapen "in het veld", maar dat zijn natuurlijk twee verschillende manieren om precies hetzelfde te zeggen: De bevrijdingsbeweging van Jezus was in Romeins Judea ontstaan, maar het eerst ontdekt en vervolgens zwaar gefinancierd door de achterban in Babylonië/Perzië.